NASZA MIEJSCOWOŚĆ

HISTORIA I WALORY TURYSTYCZNE MOTWICY

Motwica to malownicza wieś położna na Równinie Kodeńskiej w Gminie Sosnówka. Przepływa przez nią mała rzeczka Żylawa (dopływ Zielawy). Administracyjnie wyróżniamy dwie dzielnice: Dwór i Komarówka.

Pierwsze wzmianki o Motwicy pochodzą z XVI w. W 1579r. w Wilnie dochodzi do podziału majątku Pawła Sapiehy, pomiędzy jego synów, w wyniku, którego Motwica wraz z innymi wsiami przechodzi w ręce najmłodszego Andrzeja Sapiehy -wojewody smoleńskiego. Nowy właściciel w roku 1588 odsprzedaje całość swych dóbr bratu Mikołajowi Piusowi Sapieże -wojewodzie brzeskiemu. Sapiehowie pozostają właścicielami Motwicy w wiekach XVI - XVII. W XVIIw. kupuje ją strażnik koronny Józef Mierzejewski (herbu Szeliga). W początkach XIXw. zakupiona przez Borowskich, a następnie w ciągu XIXw. własność Bontanich, Moczulskich i Wołłowiczów.

Dwór, widok od tyłu (zdjęcie z prywatnego zbioru państwa Rudźków)

Na przełomie XVIII/XIX w. wzniesiono w Motwicy dwór, zdewastowany w roku 1945. Dawne założenia dworskie usytuowane są na zachodnim krańcu wsi, w ich skład wchodziły: dwór z oranżerią, chlewnia, spichlerz murowany, podpiwniczony, stajnia, kuźnia, oranżeria i stawy. Dwór (obecnie ruiny) klasycystyczny, zwrócony frontem na zachód. Murowany z cegły, otynkowany, częściowo boniowany. Parterowy na rzucie prostokąta, z dwoma krótszymi skrzydłami od tyłu, z których północne w daleko posuniętej ruinie, oraz nieistniejącym dziś, sześciokolumnowym portykiem od frontu, zachowanym jedynie w partii fundamentowej. Dwutraktowy, układ wnętrza w obecnym stanie mało czytelny. Elewacja frontowa dziewięcioosiowa, poziomo boniowana, rozczłonkowana szerokimi ślepymi arkadami zamkniętymi półkoliście; na osi wąski portal z dwoma oknami po bokach, zamkniętymi półkoliście, w typie serliany o przerwanym nadprożu, ujęte po bokach trzema parami pilastrów toskańskich. Dach dwuspadowy, kryty dachówką.
Ostatni właściciel dworu przegrał go w karty, aby spłacić długi majątek został wystawiony na licytację. W 1908r kupił go pan Walenty Horszczaruk.

Schemat zabudowań dworskich (na podstawie informacji p. Kazimierza Horszczaruka)

Park, obecnie wycięty, niegdyś z gazonem i podjazdem od frontu. Na tyłach dworu, na osi zachowała się prostokątna sadzawka.

Do dnia dzisiejszego zachował się budynek gospodarczy, zapewne z pocz. XIX w., dawniej stajnia dworska. Pierwotnie murowany z cegły, otynkowany i boniowany. Prostokątny, z bramą wjazdową od szczytu, w płytkiej arkadzie zamkniętej półkoliście. Dach czterospadowy, kryty dachówką. Obecnie użytkowany przez państwa Kalinowskich. Wielokrotnie przebudowany.

Pierwszą, drewnianą cerkiew greckokatolickąfundowali tu zapewne w roku 1669 Sapiehowie. Istniała ona jeszcze w roku 1808. Zapewne to śladem po jej fundamentach jest płaski kolisty nasyp, który można zobaczyć naprzeciw obecnego kościoła.

Z pierwszą cerkwią związana jest także późnobarokowa dzwonnica, zapewne z II poł. XVIII w. (sprzed 1796) istniejąca do dziś. Murowana z cegły, otynkowana. Płaska o zaokrąglonych ściankach bocznych, przepruta trzema smukłymi arkadami. Elewacje rozczłonkowane lizenami, zwieńczone profilowanym gzymsem. Daszek czterospadowy, kryty dachówką.

W pobliżu dzwonnicy znajduje się nagrobek Feliksa Moczulskiego (zm. 1850), dziedzica Motwicy. Pomnik późnoklasycystyczny, czworościenny, z tablicą inskrypcyjną w części środkowej oraz herbem "Cholewa" w zwieńczeniu. Uzupełniony podmurowaniem, krzyżem i balustradą.

Obecny kościół (dawna cerkiew klasycystyczna) był wybudowany w latach 1796-98 z fundacji właściciela wsi Józefa Mierzejewskiego, jak się przypuszcza wg. projektu Jakuba Kubickiego. W 1874r. zmieniony na cerkiew prawosławną, a w 1919r. na kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP. Odnawiany w 1843 i 1888. Po pożarze w pocz. XX w. został odbudowany w 1903, restaurowany 1935 i 1952 i w latach późniejszych. Zwrócony prezbiterium na południe. Murowany z cegły, otynkowany, częściowo boniowany. W prostokątnym, zamkniętym trójbocznie od południa korpusie zawarta prostokątna nawa o ściętych wewnątrz narożach oraz krótkie, półkoliście zamknięte prezbiterium, otoczone trzema wielobocznymi aneksami mieszczącymi: na osi, od tyłu, przedsionek z klatką schodową oraz po bokach zakrystię i skarbiec z lożami na piętrze. W masywie fasady, znacznie szerszym od korpusu, wbudowana kruchta i dwie wieloboczne lokalności po bokach, mieszczące: od wschodu schody na chór, od zachodu. składzik; na piętrze chór muzyczny i dwie empory boczne. Wewnątrz ściany nawy podzielone na dwie kondygnacje belkowaniem wspartym na toskańskich pilastrach ścian bocznych oraz na kolumnach toskańskich ujmującyh ścięte naroża, w których głębokie nisze o wydzielonych gzymsem sklepieniach hemisferycznych; w niszach od północy przejścia, komunikujące się z lokalnościami przy kruchcie. Otwór kruchty ujęty drugą parą kolumn, dźwigających chór muzyczny. W górnej kondygnacji ścian duże okna zamknięte łukiem segmentowym, i w narożach analogiczne do nich przeszklone otwory lóż przy prezbiterium i przeźrocza empor chórowych; ponadto z lóż do prezbiterium mniejsze okna przeprute w skośnych, hemisferycznie sklepionych niszach. Arkady tęczy i empory chórowej ujęte szerokimi archiwoltami, na gurtach. Z zewnątrz elewacje na niskim cokole, boczne podzielone gzymsem opaskowym na dwie kondygnacje: w dolnej na osiach skrajnych od pd. prostokątne okna do zakrystii i skarbca, w górnej, zwieńczonej profilowanym gzymsem, okna do nawy. W trójbocznym zamknięciu od pd., na osi, w przyziemiu prostokątny otwór wejściowy do przedsionka, ponad nim w drugiej kondygnacji okna zamknięte segmentowo, analogiczne do okien nawy oraz po bokach dwie identyczne wnęki. Fasada pn. trójdzielna, o części środkowej w formie łuku triumfalnego w układzie serliany, flankowanego przez niższe ryzality boczne i zwieńczonego trójkątnym szczytem. Na osi wysoka, głęboka wnęka arkadowa o profilowanej archiwolcie z kluczem, ujęta w pary półkolumn toskańskich (i parę takichże pilastrów w tle), dźwigających odcinki belkowania z fryzem tryglifowo-metopowym, przechodzącego nad ryzality boczne. We wnęce portal zwieńczony segmentowym przyczółkiem na konsolach, powyżej leżąca prostokątna płycina w płaskim obramieniu z łezkami. Ściana ponad belkowaniem i archiwoltą, oraz ściany ryzalitów boniowane, z prostokątnymi tynkowanymi płycinami, w ryzalitach ponadto okulusy. Szczyt obramiony gzymsem z kroksztynami. W elewacjach bocznych półkoliste okna przeprute w wydłużonych, płytkich wnękach arkadowych; w bocznych ściankach ryzalitów wąskie prostokątne otwory wejściowe do lokalności przy kruchcie. Drzwi wewnątrz i zewnątrz klebkowe o układzie rombowym lub skośnym, przeważnie nabijane ćwiekami z rozetkami. Dachy nad nawą i szczytem fasady dwuspadowe, z cebulastymi kopułkami (zapewne z XX w.) nad szczytem i prezbiterium, nad ryzalitami dwuspadowe; wszystkie kryte dachówką, uzupełniane blachą, kopułki obite blachą. Na sklepieniu apsydy polichromia o cechach klasycystycznych.

We wsi znajduje się kapliczka z 1835 lub 1885 r. fundacji Wawrzyńca Popielewicza. Murowana z cegły, pobielana, kwadratowa, wnętrze kryte stropem; nad wejściem tablica fundacyjna z napisem oraz zatartą datą budowy, w ściankach bocznych okienka zamknięte segmentowo, daszek czterospadowy, kryty blachą.

W Motwicy znajdują się dwie figury przydrożne. Wykonane są z piaskowca na postumentach murowanych z rzeźbami: św. Jana Nepomucena z początku XIX w. (o cechach barokowych) i Matki Boskiej z Dzieciątkiem z końca XIXw. (eklektyczna).